Preken in de heilige omgeving
Vanwege mijn studieverlof verdiep ik me verder in de vragen rond de vrije preektekstkeuze. Al langer lag het boek van Dr. F.G. Immink klaar: Het Heilige Gebeurt, Praktijk, theologie en traditie van de protestantse kerkdienst. (Boekencentrum, 2011, 9789023926160).
In dit boek wordt de (zondagmorgen)kerkdienst als uitgangspunt genomen en dan in het bijzonder vanuit het perspectief van het gemeentelid. De auteur wil de religieuze werking van de kerkdienst als godsdienstige praktijk inzichtelijk maken.
De kerkdienst, dat is de term die in het boek als staand begrip wordt gehanteerd. Persoonlijk spreek ik liever over de eredienst. Het woord 'kerkdienst' zou de onjuiste indruk kunnen wekken dat de gemeente samenkomt om de kerk te dienen. Het heeft het gevaar dat de kerk een doel in zichzelf wordt beschouwd. Met het begrip 'eredienst' probeer ikzelf de focus op de actie te leggen van het dienen, en dan dienst die eervol; eer-gericht wil zijn. Ik denk dat dit kan helpen bij het besef dat de gemeente voor Gods aangezicht samenkomt en tot Zijn eer.
In het eerste hoofdstuk van het boek wordt gesproken over de kerkdienst als religieuze praxis. De kerkdienst is een gemeenschappelijke handeling waarin kerkgangers actoren zijn in een performance. De gemeentezang is een wezenlijk onderdeel van de liturgie. De reformatie heeft de de gemeente bevrijdt van haar rol als toeschouwer. Deze rol van performance zie ik ook bij de inzameling van de gaven en bij de sacramenten. Maar denk ik dan: zijn de gemeenteleden ook performers bij de verkondiging?
Met nadruk bepleit Immink het belang van wat Miskotte beweerde: dat het Woord Gods 'geschiedt'. (blz. 43).
Met taal doen we iets - theologie, kunst en techniek convergeren.
Taal is sociale interactie - gaat gepaard met gedachtewisseling tussen spreker en hoorder.
Bij de preek wordt niet een voordracht gehouden; de preek wordt niet zozeer 'uitgevoerd' maar wordt vooral 'tot stand gebracht'. Daarom is die grondige voorbereiding ook zo wezenlijk. In en door de prediking deelt God Zichzelf aan ons mee. Waar het Woord gepredikt wordt, moet echter dan wel ook de Heilige Geest dat Woord aan en in ons toepassen. Prediking is daarmee een 'Heilig Gebeuren'!
"Voor de liturgische handeling is de actieve en volledige deelname van de gemeente van belang." Kun je de luisterhouding bij de verkondiging als een actieve deelname typeren? Ik denk dat de hoorder als 'interpretator' een actieve rol vervult bij de verkondiging. Het zou toch vreemd zijn om de verkondiging te reduceren tot een 'one-man-action'. Wie is de verkondiger zonder hoorders? Maar andersom ook; wie is de hoorder zonder verkondiger. Ik denk hier even aan Romeinen 10:14 'Hoe zullen zij dan Hem aanroepen, in Welken zij niet geloofd hebben? En hoe zullen zij in Hem geloven, van Welken zij niet gehoord hebben? En hoe zullen zij horen, zonder die hun predikt?'
Is het in de eredienst niet voor alles nodig dat wij beseffen om Wie het gaat en Wie het doet voor Wie?
Dat het om Christus gaat, dat we geleid worden door de Geest en zo tot verzoening gebracht worden tot eer van de Vader!